دکتر نادره معماریان
متخصص پزشکی اجتماعی، عضو هیئت علمی دانشکده علوم رفتاری و سلامت روان (انستیتو روانپزشکی تهران)

بیمه یکی از راهکارهایی است که انسان برای رویارویی با خطرها ابداع نموده است. توسعه نظام بیمه سلامت کشور یکی از مهمترین فرامین مورد تأکید در سیاستهای کلی نظام و قوانین برنامه توسعه می باشد. و توجه به بیمه خدمات مرتبط با سلامت روان -که از ارکان سلامت است-  بایستی بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد. بر اساس اسناد بالادستیِ سلامت روان، یکی از راهبردهای اختصاصی پیشگیریِ سطح دوم سلامت روان؛ پوشش بیمه¬ای (دولتی، خصوصی و تکمیلی) خدمات روان¬پزشکی سرپایی و بستری می باشد.۱
ابتدای تابستان ۱۳۹۵ و با رای هیات عمومی دیوان عدالت اداری، پوشش بیمه‌ای کلیه خدمات روانپزشکی الزامی شد. این الزام در حالی ایجاد شد که سقف و محدودیت‌های پوشش بیمه‌ای سلامت روان همواره مورد اعتراض نیازمندان به این خدمات و خانواده ایشان بوده و هست. اختلالات روان در زمره بیماری‌هایی است که بیمه‌های پایه و تکمیلی، علاقه‌ای به پوشش صددرصدی آنها ندارند چون این خدمات، برخلاف خدمات تهاجمی همچون جراحی‌ها، نه برای بیمه و نه برای مراکز درمانی، درآمدزا نیست و همان‌طور که به ناتوانی تدریجی بیماران و سوق یافتن خانواده ایشان به زیر خط فقر و ورشکستگی اقتصادی منجر می‌شود، بار مالی قابل توجهی بر دوش سازمان‌های بیمه‌گر می‌گذارد. در چنین شرایطی، پوشش ناکافی خدمات بیمه‌ای، چه از سوی بیمه‌های پایه که غالب اعتبارات آنها توسط دولت تامین می‌شود و چه توسط بیمه‌های تکمیلی که به عنوان بخش خصوصی، اعتبارات خود را مرهون حق بیمه پرداختی اشخاص حقیقی هستند، خطر کاهش مراجعات بیماران دچار اختلالات روان ضعیف تا متوسط و رها کردن درمان‌های مستمر توسط بیماران دچار اختلالات مزمن و شدید را تشدید می‌کند.۲
متوسط مدت بستری بیماران روانپزشکی حدود ۲۰ تا ۳۰ روز است اما برخی از مبتلایان به اختلالات روانی مزمن به بستری بیش از این مدت نیاز دارند و برخی نیز به دلیل عود بیماری نیاز به بستری های مجدد پیدا می کنند. در حالیکه بیمه ها صرفا تا سقف ۵۶ روز در سال از بستری را تحت پوشش قرار میدهند. بنابراین بسیاری از این بیماران به دلیل نگرانی و ناتوانی در پرداخت هزینه های درمانی از مراجعه و درمان مجدد خودداری می کنند.۳
تا این بخش به اهمیت پوشش بیمه ای برای درمان اختلالات روان اشاره شد؛ درحالیکه یکی از عوامل رشد و توسعه انسانی حفظ و ارتقای سلامت روان می باشد و این امر مستلزم امکان پذیر بودن دریافت انواع خدمات سطح اول پیشگیری در این زمینه از جمله خدمات روانشناسی و مشاوره ای برای عموم جامعه - نه فقط طبقه مرفه که توانایی پرداخت هزینه های آن را دارند- می باشد. به منظور تحت پوشش بیمه قرار گرفتن این گونه خدمات؛ تلاش های بسیاری از سوی مسئولین ذیربط صورت گرفته است ولی همچنان اما و اگرهای فراوانی وجود دارد. ۴